شرکت سهامی خاص یا شرکت با سهام محدود، نوعی شرکت است که مسئولیت صاحبان سهام آن محدود به مقدار سرمایه سهامی آن است. اولین شرکت سهامی خاص در ایران، شرکت نفت ایران بود که در سال ۱۳۲۹ با تأمین سرمایه از داخل و خارج از کشور تأسیس شد. در سال ۱۳۳۹، قانون تجارت جدید ایران به تصویب رسید و شرکت‌های سهامی خاص برای اولین بار در قانون تجارت ایران به‌صورت جداگانه تعریف شدند. پس از انقلاب اسلامی و به دنبال ملی‌شدن صنایع در دهه ۶۰ میلادی، تعداد شرکت‌های سهامی خاص در ایران بیشتر شد. در دهه ۹۰ میلادی، با ورود سرمایه‌گذاری خارجی و اصلاح قوانین سرمایه‌گذاری، تعداد شرکت‌های سهامی خاص به صورت چشمگیری افزایش یافت. امروزه، شرکت‌های سهامی خاص در ایران به عنوان یکی از اصلی‌ترین نوع شرکت‌هایی که در آنها سهامداری و مسئولیت‌های صاحبان سهام محدود است، فعالیت می‌کنند و در انواع صنایع و بخش‌های مختلف اقتصادی فعالیت دارند.

شرکت سهامی خاص یا سهامی خاص به عنوان یکی از انواع شرکت‌ها، شکلی از شرکت‌های سهامی است که در آن سهام مخصوص به تعداد محدودی از افراد یا یک شرکت مادر صادر می‌شود. در این نوع شرکت، تعداد سهامداران حداکثر ۵۰ نفر و حداقل ۳ نفر می‌باشد و سرمایه ثبت شده حداقل ۳۰ میلیون تومان است.

مزایای ثبت شرکت سهامی خاص عبارتند از:

•    بازاریابی و فروش در بازار خصوصی

•    پرداخت مالیات به صورت جداگانه و به نسبت سهام هر سهامدار

•    امکان صدور سهام به صورت علنی برای جذب سرمایه‌گذاران جدید

•    محدودیت در تعداد سهامداران سبب می‌شود تصمیم‌گیری‌های مدیریتی سریعتر انجام شود

معایب ثبت شرکت سهامی خاص عبارتند از:

•    مسئولیت محدود شرکت‌های سهامی خاص نسبت به شرکت‌های سهامی عام و شرکت‌های مسئولیت محدود کمتر است و بعضی از سرمایه‌گذاران به دلیل مسئولیت محدود شرکت، ممکن است ترجیح دهند سرمایه‌گذاری خود را در شرکت‌های دیگر انجام دهند.

•    محدودیت در تعداد سهامداران سبب می‌شود که انتخاب سهامداران به دقت انجام شود و از این رو احتمال تداخل در تصمیم‌گیری‌های مدیریتی کاهش می‌یابد.

لازم به ذکر است که برای ثبت شرکت سهامی خاص نیز، مانند سهامی عام، مراحل ثبتی و مدارک مورد نیاز متفاوتی نسبت به سایر انواع شرکت‌ها دارد

برای ثبت شرکت سهامی خاص نیز باید به دفاتر امور تجارت مراجعه کرده و فرایند ثبت را طی کنید. مدارک مورد نیاز برای ثبت شرکت سهامی خاص به شرح زیر است:

1- اساسنامه شرکت: در اساسنامه باید مواردی مانند نام شرکت، محل شرکت، سرمایه شرکت، نوع فعالیت و شرایط عمومی شرکت ذکر شود.

2- صورتجلسه تاسیس: در این صورتجلسه باید مواردی مانند تعیین مدیران شرکت، تعیین سهامداران و تقسیم سهام ها، تعیین نحوه و زمان تأسیس شرکت و موارد دیگر ذکر شود.

3- اطلاعات مدیران شرکت: این اطلاعات شامل نام، نام خانوادگی، شماره شناسنامه و کد ملی مدیران شرکت است.

4- اطلاعات سهامداران: این اطلاعات شامل نام، نام خانوادگی، شماره شناسنامه، کد ملی و تعداد سهام هر سهامدار است.

5- پرداخت سرمایه شرکت: برای ثبت شرکت سهامی خاص باید حداقل 35 درصد سرمایه شرکت پرداخت شود و مدارک پرداخت شرکت باید تأیید شده باشند.

6- امضای مدیران شرکت: برای ثبت شرکت سهامی خاص باید مدیران شرکت در اسناد مورد نیاز امضا کنند.

7- مدارک شناسایی: برای ثبت شرکت سهامی خاص باید مدارک شناسایی صاحبان شرکت ارائه شود، این مدارک می‌تواند شامل کارت ملی، شناسنامه و پاسپورت باشد.

8- مدارک ثبتی دیگر: بسته به شرایط و موارد خاص، ممکن است برای ثبت شرکت سهامی خاص مدارک ثبتی دیگری نیز مورد نیاز

تفاوت اصلی بین شرکت سهامی خاص و شرکت با مسئولیت محدود در روش تأمین سرمایه و مالکیت شرکت است. در شرکت سهامی خاص، سرمایه شرکت توسط صاحبان سهام ایجاد می‌شود و مسئولیت صاحبان سهام محدود به میزان سهام های آن‌ها می‌باشد، در حالی که در شرکت با مسئولیت محدود، مالکان شرکت بر عهده مسئولیت‌های شرکت نیز می‌باشند و در صورت بدهی و شکست شرکت، تا حد مورد نظر سرمایه خود را از دست می‌دهند. همچنین، شرکت سهامی خاص در مقایسه با شرکت با مسئولیت محدود، برای جذب سرمایه از بازار سهام، قابلیت بیشتری دارد.

شرکت سهامی خاص می‌تواند در هر زمانی ثبت شود، اما برخی شرایط و زمان‌های خاصی برای ثبت شرکت وجود دارد که ممکن است بر اساس نوع فعالیت و شرایط شرکت متفاوت باشد. برای مثال:

•    ثبت شرکت جدید پس از تأیید برنامه کسب و کار

•    ثبت شرکت جدید پس از تهیه و تنظیم آیین‌نامه داخلی شرکت

•    ثبت شرکت جدید پس از تهیه سند تأسیس و تصویب آن توسط مرجع مربوطه

•    ثبت شرکت پس از دریافت مجوزهای مورد نیاز از مراجع دولتی و اداری

به طور کلی، برای ثبت شرکت سهامی خاص بهتر است با کارشناسان ثبت آبان مشورت کنید

تعداد سهامداران شرکت با نوع سهامی خاص، به عنوان یکی از شرایط لازم برای ثبت شرکت مشخص شده است. در این نوع شرکت، سهامداران با خرید سهام، به عنوان صاحبان سهام در شرکت شناخته می‌شوند و هر سهامدار برای هر سهمی که در اختیار دارد، حق بهره‌مندی از سودهای شرکت و حق رأی در مجمع عمومی دارد.

در ایران، برای ثبت شرکت با نوع سهامی خاص، حداقل دو نفر سهامدار لازم است و این حداقل تعداد سهامداران می‌تواند به تعداد بیشتری افزایش یابد. به‌عنوان مثال، در برخی شرکت‌های سهامی خاص، تعداد سهامداران به صد‌ها نفر می‌رسد.

در بسیاری از موارد، تعداد سهامداران به اندازه مجموعه سهام‌هایی است که در شرکت وجود دارد. به‌عنوان مثال، اگر در یک شرکت سهامی خاص، ۱۰۰۰ سهم وجود داشته باشد، تعداد سهامداران باید برابر با تعداد افرادی باشد که هر کدام حداقل یک سهم را در اختیار دارند. با افزایش سهم‌های موجود، تعداد سهامداران نیز می‌تواند به صورت پویا تغییر کند.

همچنین، در برخی موارد، به‌دلیل محدودیت‌های قانونی، تعداد حداکثر سهامداران در شرکت‌های سهامی خاص محدود شده است. برای مثال، در برخی کشورها، تعداد حداکثر سهامداران در شرکت‌های سهامی خاص به ۵۰ نفر محدود شده است.